Akıllı şehir proje ve faaliyetlerinin, Ulusal Akıllı Şehir Stratejisi ve Eylem Planı ile uyumlu olmasını sağlamak ve stratejinin hayata geçirilmesindeki etkisinin değerlendirilmesinde ve doğrulanmasında ortak bir dil ve sistematik bir yapı kazandırmak amacı ile ülkemize özgü Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli hazırlanmıştır.

Hazırlanan Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli ile bir kentin akıllı şehir kabiliyetleri değerlendirilerek olgunluk seviyesi tespit edilmekte ve olgunluk seviyesinin iyileştirilmesi için öneriler sunulmaktadır. Böylece, olgunluk değerlendirme modeli  ile kurumların akıllı şehir dönüşümlerinin yapısal, standart, tutarlı, etkin ve verimli bir şekilde yapılmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Şehirlerimizin olgunluğunun ölçülmesi faaliyeti kapsamında tüm paydaşlarla görüşmeler yapılacak ve şehirlerimizin akıllı şehir uygulamalarına dair yetkinlikleri belirlenecektir. Böylece Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli kullanılarak akıllı şehir endeksi oluşturulacak ve şehirlerin olgunluk seviyelerinin karşılaştırılması yapılabilecektir.

Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli ile hedeflenen bazı faydalar şu şekildedir:

  • Kentlere ait akıllı şehir olgunluk seviyesi ortak, sistematik ve Türkiye’ye özgü bir yapı ile ölçülmüş olacaktır.

  • Akıllı şehir farkındalığı artırılacak ve akıllı şehir dönüşümü kolaylaştırılacaktır.

  • Türkiye’nin akıllı şehir ölçümleme çalışmaları alanındaki yetkinliği artacak ve uluslararası ölçümleme çalışmalarında olumlu sonuçlar elde edilebilmesinin altyapısı oluşturulacaktır.

  • Kaynakların etkili kullanımına katkıda bulunulacaktır.

  • Akıllı Şehir dönüşümünde deneyim paylaşımının sağlanması ile, yerel yönetimlerin Akıllı Şehir Uygulamalarını kavraması ve benimsemesi sağlanacaktır.

  • Kentlerin belirlenen olgunluk seviyelerini iyileştirmeleri için yönlendirme sağlanacaktır.

  • Akıllı Şehirler alanında ortak akıl oluşturulması desteklenecektir.

  • Kentler arası rehberlik ile elde edilen bilgi ve tecrübenin yaygınlaşması sağlanacaktır.

  • Şehircilik hizmetlerinin nitelikli bir şekilde sunulmasına katkı sağlanacaktır.

Dünyada ülkelerden bağımsız olacak şekilde farklı kentleri bir arada değerlendirmeyi sağlayan ve akıllı şehirler ile ilgili olgunluk değerlendirme modellerini kullanan endeksler bulunmaktadır. Bunların örnekleri ITU Akıllı ve Sürdürülebilir Kentler Oluşturma Modeli, UNECE-ITU Akıllı ve Sürdürülebilir Kent Göstergeleri, Morgenstadt Çerçeve Modeli, Akıllı Kent Hazırbulunuşluluk Modeli (Smart Cities Council), Avrupa Birliği – Avrupa Orta Ölçekli Kentler için Akıllı Kent Sıralama Modeli, Avrupa Komisyonu – Kültürel ve Yaratıcı Kent İzleme Modeli olarak verilebilir. PAS 181 ve ISO 37120 ise akıllı şehirler alanındaki uluslararası standartlardır.

Bu doğrultuda, Türkiye’de akıllı şehir çalışmalarına sistematik olarak yön verilmesi amacıyla Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli oluşturulmuş ve modelin ülke koşullarına uygun bir yapıda Türkiye’ye özgü olması sağlanmıştır. Oluşturulan Model, aynı zamanda ülkenin mevcut politikalarıyla uyumlu olup uluslararası örneklere ilişkin kaynakları ve tecrübeleri dikkate almaktadır.

Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli yapısı belirleme aşamasında temel olarak ISO 37120, PAS 181, Morgenstadt Çerçeve Modeli ve ITU Akıllı ve Sürdürülebilir Şehirler Oluşturma Modeli kaynaklarından faydalanılmıştır. Morgenstadt Çerçeve Modeli’nde yer alan anahtar aksiyon alanlarına benzer şekilde Akıllı Şehir dönüşümüne ilişkin gerçekleştirilen faaliyetler bütününü temsilen Faaliyet Alanı boyutu tanımlanmıştır. Model kapsamına alınan faaliyet alanı boyutunun yanı sıra, kentin mevcut durumunu ve gerçekleştirilen faaliyetler sonucunda elde edilecek etkiyi ortaya koymak amacıyla performans göstergeleri üzerinden durum ve etki gösterimi benimsenmiştir. Morgenstadt Çerçeve Modeli’nde performans göstergeleri üzerinden anahtar faaliyet alanları ile ilişkiler kurularak bir değerlendirme ve gösterim yapılmaktadır. Performans göstergeleri için yapılan sınıflandırmada baskı, durum ve etki sınıfları kullanılmaktadır. Morgenstadt’taki gösterge sınıflandırma yapısından durum ve etki sınıflarının modele eklenmesi uygun görülmüştür.

Bu doğrultuda Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli, akıllı şehir dönüşümünü ilgilendiren durum göstergeleri üzerinden gösterimi, yetkinlik-bileşen-kabiliyet kırılımında faaliyet alanlarında hazırbulunuşluluk ve akıllı şehir çalışmalarının kent üzerinde oluşturduğu etkinin etki göstergeleri üzerinden gösterimi yapısında olacak şekilde oluşturulmuştur:

Akılı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli Genel Yapısı

Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli genel yapısında ifade edilen terminoloji şunlardır:

  • Durum, akıllı şehir dönüşümünü ilgilendiren kentin mevcut durumunu belirleyen göstergelerden oluşur.

  • Faaliyet Alanı, akıllı şehir dönüşümüne ilişkin gerçekleştirilen faaliyetlerden oluşur.

  • Etki, akıllı şehir çalışmalarının kent üzerinde oluşturduğu etkiyi belirleyen göstergelerden oluşur.

Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli’nde faaliyet alanı boyutunda yapı olarak yetkinlikler altında bileşen ve kabiliyetler belirlenmiştir. Kabiliyet, kentlerin belirli bir amaç doğrultusunda akıllı şehir çalışmalarını gerçekleştirebilmek için gerek duyduğu/duyacağı veya akıllı şehir çalışmaları ile elde ettiği/edeceği becerilerdir. Bileşen, aynı değere hizmet eden kabiliyetlerin oluşturduğu gruplarıdır. Yetkinlik ise, sektörel, uzmanlık veya hizmet alanları bazında bileşenlerden oluşan gruplardır. Akıllı şehirler alanında her bir yetkinlik kendi içerisinde bir bütündür ve değerlendirmelerde müstakil olarak ele alınabilir.

Akıllı şehirler alanında değerlendirilecek kentler için kullanılacak yetkinlikler ve bileşenleri Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli kapsamında aşağıdaki gibi tanımlanmıştır:

Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli Yetkinlikler- Genel Görünüm

Akıllı Şehir Yönetimi Yetkinliği

Akıllı şehir yönetim fonksiyonları dikkate alınarak belirlenen bileşen ve kabiliyetler aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.

Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli – Akıllı Şehir Yönetimi Yetkinliği

Akıllı Şehir Uygulamaları Yetkinliği

 Akıllı Şehir Uygulamaları Yetkinliği kapsamında sektörel ve uzmanlık kırılımında belirlenen bileşen ve kabiliyetler aşağıda gösterilmektedir.

Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli – Akıllı Şehir Uygulamaları Yetkinliği

‘Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli’ Pilot Uygulaması

İstanbul-Beyoğlu ve Konya-Selçuklu İlçelerinde, Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli kapsamında pilot çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Yerel paydaş kurumların temsilcileri ile akıllı şehir bileşenleri çerçevesinde mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Hazırlanan raporlarda ölçüm sonuçları değerlendirilerek, birlikte çözüm önerileri geliştirilmiştir.